TP.HCM: NGÔI CHÙA KIỆT TÁC TỪ NHỮNG MẢNH SÀNH GIỮA LÒNG PHỐ THỊ

Giới Thiệu Tổng Quan Về Chùa An Phú

chùa

Chùa An Phú, thường được biết đến với tên gọi thân thương là Chùa Miểng Sành, tọa lạc tại quận 6, TP.HCM. Được xây dựng từ những năm đầu thế kỷ XX trên nền tảng một am nhỏ, chùa đã trải qua nhiều giai đoạn tu sửa, mở rộng. Điều đặc biệt nhất khiến Chùa An Phú trở thành điểm đến văn hóa độc đáo chính là hệ thống khảm miểng sành – mảnh sứ phế liệu đa sắc – được phủ kín hầu như toàn bộ bề mặt các công trình trong khuôn viên. Năm 2007, chùa chính thức ghi danh kỷ lục Việt Nam với danh hiệu “Chùa được tạo tác bằng miểng sành nhiều nhất Việt Nam”. Ngôi chùa không chỉ thu hút Phật tử mà còn là điểm tham quan thú vị cho du khách trong và ngoài nước.

Lịch Sử Hình Thành Và Phát Triển

  • Khởi nguồn: Trước năm 1945, địa phương có một am nhỏ thờ Phật, do một số Phật tử nhiệt tâm xây dựng.

  • Giai đoạn tu sửa lớn (1960–1970): Nhận thấy chùa có tiềm năng phát triển, Ban Quản tự đã huy động công sức và vật liệu tại chỗ, trong đó mảnh sành, mảnh sứ thu gom từ các đền, chùa, đình làng và lò gốm vỡ. Phương châm “không để đồ phế thải trở thành gánh nặng” đã thôi thúc ý tưởng trang trí toàn bộ chùa bằng mảnh sành.

  • Mốc kỷ lục 2007: Sau gần 40 năm cải tạo, Chùa An Phú hoàn thiện phần lớn công trình khảm, vượt qua ngưỡng hàng nghìn mét vuông bề mặt miểng sành. Hội Kỷ lục Việt Nam công nhận chùa giữ kỷ lục “Chùa được tạo tác bằng miểng sành nhiều nhất” vào cuối năm 2007.

  • Hiện đại hóa (2010–nay): Chùa tiếp tục được bảo trì, bổ sung khảm miểng sành mới để thay thế phần bong tróc theo thời gian, đồng thời cải tạo hạ tầng, lắp đặt đèn chiếu sáng, xây khuôn viên phụ trợ phục vụ Phật tử.

Kiến Trúc Độc Đáo Của Chùa

Chùa

Tổng quan mặt bằng

Khuôn viên chùa rộng khoảng 2.500 m², chia thành ba khu vực chính: cổng tam quan, điện Phật chính và khu nhà khách – giảng đường phía sau. Mỗi hạng mục đều được khảm hoàn toàn bằng miểng sành, tạo thành tấm áo lấp lánh dưới ánh nắng.

Cổng Tam Quan

  • Hình ảnh: Bức bình phong hai bên cổng khảm hình rồng, phượng, hoa lá cách điệu.

  • Kĩ thuật: Sử dụng miểng sành cắt tỉ mỉ, ghép theo mảng màu từ xanh, đỏ, vàng đến trắng ánh ngọc.

Điện Phật Chính

  • Mái ngói: Lợp ngói lưu ly màu sắc bắt mắt, viền mái khảm miểng sành tạo hoa văn đối xứng.

  • Bệ tượng: Tượng Phật Thích Ca cao 2,5 m, nền đài và bệ tôn trí quanh tượng được ốp sành pha lê, tôn lên vẻ trang nghiêm.

  • Trần nhà: Hoa văn chạm trổ, khảm xen giữa miểng sành lóng lánh, tạo cảm giác “bầu trời sao” khi đêm xuống.

Giảng Đường và Nhà Khách

  • Không gian mở: Hệ cột trụ chạm khắc rồng uốn lượn, chân cột và phần đầu cột đều khảm sành.

  • Chi tiết trang trí: Láng nền xi măng đặt thêm họa tiết mosaic từ mảnh sành, tạo viền hoa văn chạy quanh tường.

Nghệ Thuật Khảm Miểng Sành Và Mảnh Sứ

Chùa

Nguồn gốc vật liệu

  • Vật liệu phế thải: Mảnh gốm vỡ thu thập từ lò gốm Bát Tràng (Hà Nội), Thanh Hà (Hải Dương), các am miếu địa phương và cửa hàng đồ gốm cũ.

  • Quy trình xử lý:

    1. Phân loại: Theo màu men, độ dày và chất liệu sứ.

    2. Rửa sạch: Loại bỏ đất cát, tạp chất.

    3. Ngâm kháng khuẩn: Dùng dung dịch chiết xuất cây thảo dược (lá trà, tinh dầu sả) để khử vi khuẩn.

    4. Phơi khô và cắt gọt: Để đảm bảo miểng sắc cạnh, kích thước đồng đều.

Kỹ thuật ghép khảm

  • Ghép xiên: Từng miếng sành được ghép chéo nhau, tạo độ bám dính chắc.

  • Ghép mosaic: Ghép thành hình hoa, rồng, phượng, biểu tượng văn hóa.

  • Ghép lớp: Ở những chi tiết nổi bật, ghép nhiều lớp miểng tạo độ sâu, sinh động.

Hiệu ứng thẩm mỹ

chùa

  • Ánh sáng và màu sắc: Dưới ánh nắng, bề mặt chùa như tỏa sáng bởi hàng vạn mảnh sành phản quang. Ban đêm, đèn chiếu làm lấp lánh nền miểng, tăng phần trang nghiêm.

  • Tương phản kiến trúc: Miền Đông Nam Bộ vốn gắn với chất liệu vàng son, nay được điểm xuyết miểng sành đa sắc, tạo nét vừa dân gian vừa hiện đại.

Các Công Trình Điêu Khắc Dân Gian Trong Khuôn Viên

Điêu khắc rồng phượng

Rồng – biểu tượng quyền uy, phượng – biểu tượng thịnh vượng – được chạm trổ công phu trên đầu cột, mái đao. Không chỉ dừng ở khảm miểng, phần nổi của rồng phượng được đắp bột đá tạo khối 3D, sau đó sơn lót và khảm viền.

Hoa văn dân gian

  • Hoa sen: Nền tường quanh tượng Phật phủ hoa sen khảm sành trắng hồng, tôn lên vẻ tinh khiết.

  • Hoa lá cách điệu: Họa tiết lá đề, lá bồ đề được ghép theo đường cong mềm mại, mang tính biểu tượng Phật giáo.

  • Hình ảnh đời sống: Mảnh sành khảm tranh “Thợ dệt”, “Nặn tượng”, “Làng nghề” gợi nhắc truyền thống làng quê Việt.

Nghệ nhân và thời gian

Mỗi công trình điêu khắc mất hàng tháng, có nơi cả năm trời để hoàn thiện. Nghệ nhân khảm sành không chỉ là những người thợ đơn thuần mà còn là họa sĩ, kiến trúc sư, kết hợp nghệ thuật thủ công với sáng tạo.

Kỷ Lục “Chùa Được Tạo Tác Bằng Miểng Sành Nhiều Nhất Việt Nam”

Năm 2007, căn cứ báo cáo diện tích bề mặt khảm và lượng miểng sành sử dụng, Hội Kỷ lục Việt Nam công nhận Chùa An Phú giữ kỷ lục:

  • Diện tích khảm: Hơn 1.800 m².

  • Số lượng miểng sành: Ước tính trên 150.000 mảnh, kích thước từ 1–10 cm².

  • Độ dày lớp khảm: Trung bình 5–8 mm, tại điểm nổi trên 15 mm.

Kỷ lục này không chỉ ghi nhận “con số khổng lồ” mà còn tôn vinh giá trị sáng tạo, tinh thần tiết kiệm và phát huy vật liệu tái chế của cộng đồng.

Ý Nghĩa Văn Hóa Và Tôn Giáo

chùa

Giá trị tâm linh

Chùa An Phú thờ Phật A Di Đà, tượng Phật nghìn tay nghìn mắt và nhiều vị Bồ Tát. Việc khảm sành không chỉ mang ý nghĩa trang trí mà còn là phương tiện dâng cúng, thể hiện tấm lòng thành kính của Phật tử.

Biểu tượng cộng đồng

Chùa là điểm sinh hoạt văn hóa – tôn giáo:

  • Lễ Vu Lan, Rằm tháng Bảy: Hàng ngàn người dân địa phương và Phật tử gần xa về chùa cầu bình an.

  • Hoạt động từ thiện: Phát cơm chay, khám bệnh miễn phí, trao học bổng cho trẻ em nghèo.

  • Giao lưu văn hóa: Mời nghệ nhân xứ Thanh, Nghệ An, Huế… tổ chức workshop điêu khắc, khảm mosaic.

Di sản phi vật thể

Nghệ thuật khảm sành tại Chùa An Phú trở thành kỹ năng nghề truyền thống cần bảo tồn, truyền dạy cho thế hệ trẻ qua các lớp đào tạo nghề miễn phí.

Trải Nghiệm Tham Quan Và Hoạt Động Tâm Linh

Tham quan kiến trúc

Du khách được mời dạo quanh sân chùa, chiêm ngưỡng từng mảng khảm, nghe thuyết minh về kỹ thuật và câu chuyện mảnh sành chịu bao thăng trầm.

Tham gia lễ cúng

  • Lễ cầu an đầu năm: Hòa âm tụng kinh vang vọng trong không gian lấp lánh miểng sành.

  • Lễ thả đèn hoa đăng: Bên bờ kênh nhỏ cạnh chùa, đèn giấy lấp lánh phản chiếu sắc màu miểng.

Workshop trải nghiệm

Chùa tổ chức lớp dạy cắt miểng, ghép khảm thủ công, cho phép du khách tự tay tạo một miếng tranh nhỏ lưu niệm.

Công Tác Bảo Tồn Và Phát Huy Giá Trị Di Sản

Thách thức

  • Thời tiết: Nắng gắt, mưa lớn dễ gây bong tróc lớp khảm.

  • Ô nhiễm không khí: Khói bụi bám dính, làm mờ màu men sứ.

  • Thiếu hụt nghệ nhân: Thế hệ trẻ ít mặn mà với nghề khổ công.

Giải pháp

  • Sử dụng keo dán chuyên dụng: Phát triển keo kháng tia UV, chịu nhiệt, tăng độ bám dính.

  • Bảo trì định kỳ: Lịch kiểm tra và chắp vá khảm hàng năm.

  • Đào tạo & truyền nghề: Hợp tác với trung tâm nghề truyền thống TP.HCM, mở lớp kỹ thuật khảm sành.

  • Tài trợ & gây quỹ: Kêu gọi doanh nghiệp bảo trợ dự án “Bảo tồn Chùa Miểng Sành”.

Vai Trò Của Chùa Trong Đời Sống Cộng Đồng Và Du Lịch TP.HCM

Chùa An Phú không chỉ là địa chỉ tâm linh mà còn góp phần quảng bá hình ảnh TP.HCM thân thiện, sáng tạo:

  • Tour du lịch văn hóa: Nằm trong hành trình tham quan quận 6, là điểm check-in ưa thích.

  • Sự kiện nghệ thuật: Ngày hội “Sành Sứ & Nghệ Thuật” thu hút hàng ngàn lượt khách.

  • Tụ điểm nghiên cứu: Trường đại học Kiến trúc TP.HCM, các viện nghiên cứu văn hóa – mỹ thuật thường đến khảo sát.

Triển Vọng Phát Triển Và Bài Học Kinh Nghiệm

Mở rộng sản phẩm

  • Tranh khảm lưu niệm: Phối hợp họa sĩ thiết kế mẫu.

  • Đồ trang trí nội thất: Khay, khung gương, lọ hoa khảm sành.

  • Thương mại điện tử: Bán bộ khảm DIY cho khách du lịch tự tay ghép tại nhà.

Hợp tác quốc tế

  • Quỹ UNESCO: Gửi hồ sơ bảo trợ nghề khảm sành thành di sản phi vật thể.

  • Trao đổi văn hóa: Mời nghệ nhân quốc tế tham gia workshop, tổ chức triển lãm lưu động.

Bài học kinh nghiệm

  • Khai thác vật liệu sẵn có: Phế thải có thể trở thành nghệ thuật.

  • Gắn kết cộng đồng: Sức mạnh tập thể tạo nên công trình phi thường.

  • Đầu tư bền vững: Bảo tồn di sản đi đôi với phát triển du lịch.

chùa

Chùa An Phú – Chùa Miểng Sành – không chỉ là công trình tôn giáo mà là biểu tượng sáng tạo từ phế liệu, kết tinh giá trị văn hóa dân gian và tinh thần xanh. Với bề dày lịch sử, kiến trúc độc đáo và kỷ lục quốc gia, chùa khẳng định sức sống bền bỉ giữa lòng đô thị năng động. Việc bảo tồn, phát huy di sản khảm miểng sành không chỉ thiết thực về mặt nghệ thuật mà còn là sứ mệnh truyền lửa cho thế hệ tương lai, giúp Chùa tiếp tục tỏa sáng như một kiệt tác giữa lòng phố thị.

BẢN TINXem thêm

PHÓNG SỰXem thêm

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *